مقدمه: پلاسمای غنی‌شده با پلاکت (PRP)
زنان و مردانی که قصد کاشت مو دارند ابتدا درباره این موضوع تحقیق می‌کنند و یکی از منابع تحقیقاتی آن‌ها هم شبکه جهانی اینترنت است. در تحقیق اینترنتی درباره «کاشت مو» و اصطلاحات مرتبط با آن با ارجاعاتی به «پلاسمای غنی‌شده با پلاکت» یا مخفف آن PRP مواجه خواهید شد که فرایندی است برای تسریع بهبودی و رشد مو پس از کاشت مو. منابع زیادی هم درباره استفاده از PRP در پزشکی ورزشی برای تسریع بهبودی پس از آسیب‌دیدگی پیدا خواهید کرد. برخی مقالات هم ادعاهای عجیب‌وغریبی درباره PRP مطرح می‌کنند.
چگونه PRP در کاشت مو به کار برده می‌شود؟ هدف آن چیست؟ آیا واقعاً تأثیری در بهبودی و رشد بهتر مو پس از جراحی کاشت مو دارد؟
امروزه، کاشت مو معمولاً در یک جلسه کاشت موی وسیع یا در چند جلسه در طول چند هفته یا چند ماه انجام می‌شود. در جلسه کاشت موی وسیع در یک جلسه چندساعته کل جراحی تمام می‌شود (برداشت فولیکول‌های مو از ناحیه اهداکننده در پشت سر بیمار و قرار دادن فولیکول‌های برداشته‌شده در ناحیه دریافت‌کننده روی سر). برای برخی بیماران بر اساس ترجیحاتشان و عواملی مثل بیماری شاید چند جلسه انتخاب بهتری باشد.
در طول 3 تا 6 هفته پس از کاشت، اکثر فولیکول‌های کاشته شده رشد خواهند کرد و در محل جدید موهایی تولید خواهد شد. برخی فولیکول‌های کاشته شده در محیط جدید رشد نخواهند کرد.
اگر درباره راهی تحقیق کنید که بقای فولیکول‌های کاشته شده را افزایش می‌دهد و روند بهبودی را پس از کاشت با حداقل جای زخم تسریع می‌کند به رد پای PRP خواهید رسید. هم‌اکنون مطالعات زیادی درباره استفاده از PRP در پزشکی ورزشی، جراحی ارتوپدی و جراحی دندان‌پزشکی و تعدادی از تخصص‌های پزشکی و جراحی دیگر وجود دارد که نشان می‌دهد PRP روند بهبودی و ترمیم بافت را پس از جراحی یا جراحت تسریع می‌کند.
تحقیق درباره PRP بهتر است با نگاهی به پلاکت‌ها، عنصر اصلی پلاسمای غنی‌شده با پلاکت شروع شود.
پلاکت چیست؟
پلاکت‌ها در کنار سلول‌های سفید و قرمز، یکی از اجزای بیولوژیک خون هستند. پلاکت‌ها برخلاف سلول‌های قرمز و سفید، هسته ندارند پس نمی‌توان آن‌ها را «سلول» نامید. آن‌ها تا حدی از سلول‌های قرمز و سفید کوچک‌تر هستند.
پلاکت‌ها احتمالاً بیشتر به‌عنوان اجزای سیستم انعقاد خون شناخته می‌شوند. وقتی جراحت موجب پاره شدن رگ خون و موجب خونریزی می‌شود، پلاکت‌ها به‌سرعت فعال می‌شوند و با کمک به تشکیل لخته، جریان خون را بند می‌آورند. پلاکت‌ها به دو روش در تشکیل لخته خون نقش دارند: (1) مشارکت در رهاسازی آبشاری از عوامل شیمیایی ضروری برای روند شکل‌گیری لخته و (2) تغییر شکل و پیوستن به یکدیگر برای مسدود کردن محل خونریزی با ساختن مانع فیزیکی در برابر جریان خون. این مانع فیزیکی متشکل از پلاکت‌های به‌هم‌پیوسته و رشته‌های فیبر هموستاتیک به نام فیبرین است.
اما پلاکت‌ها عملکردی فراتر از سربازان خط مقدم برای واکنش به جراحت دارای خونریزی دارند. هر پلاکت، مخزن بیوشیمیایی مولکول‌های فاکتور رشد، سیگنال دهنده و تنظیم‌کننده است که در بهبود و بازسازی بافت علاوه بر واکنش اضطراری به جراحت مشارکت دارد. مولکول‌های فاکتور رشد که با پلاکت‌ها در ارتباط هستند عبارتند از:
- فاکتور رشد مشتق از پلاکت (PDGF) – تسریع رشد رگ خونی، تکثیر سلولی، شکل‌گیری پوست
- فاکتور رشد تغییردهنده بتا (TGF-b) – تسریع رشد ماتریس بین سلول‌ها، متابولیسم استخوان
- فاکتور رشد اندوتلیال عروقی (VEGF) – تسریع شکل‌گیری رگ خونی
- فاکتور رشد اپیدرمی (EGF) – تسریع رشد و دگرگونی سلولی، شکل‌گیری رگ خونی، شکل‌گیری کلاژن
- فاکتور رشد فیبروبلاست-2 (FGF-2) – تسریع رشد سلول‌های تخصصی، شکل‌گیری رگ خونی
- فاکتور رشد شبه انسولین (IGF) – تنظیم‌کننده فیزیولوژی نرمال در تقریباً همه انواع سلول‌های بدن
همه این فاکتورهای رشد شروع‌کننده و تسریع‌کننده فرایند فیزیولوژیکی هستند که با بهبودی بافت و سلامت پس از جراحت در ارتباط است. فاکتورهای رشد در فرایندهای فیزیولوژیک نرمال مثل شکل‌گیری رگ خونی هم دخیل هستند.
علت استفاده از PRP در جراحی، افزایش مصنوعی تعداد پلاکت‌ها در محل جراحی است تا مخزن فاکتورهای رشد در پلاکت‌ها موجب تسریع بهبودی، ترمیم و سلامت بافت شود.
PRP چیست؟
PRP، پلاسمای خون است که حاوی پلاکت‌هایی است که غلظت آن‌ها چندین برابر غلظت طبیعی آن‌ها در خون است. PRPف «اتولوگ» است یعنی از بدن خود بیمار گرفته می‌شود. این پروسه شبیه به اهدای خون بیمار قبل از جراحی است تا اگر همگام جراحی به خون نیاز داشت به‌جای استفاده از خون موجود در بانک خون بیمارستان از خون خودش استفاده شود. نمونه دیگر، پیوند پوست خود بیمار برای جراحی پلاستیک است. چون PRP اتولوگ است، احتمال واکنش ایمونولوژیک و پس زدن عضو خارجی وجود ندارد. PRP به لحاظ ایمونولوژیک خنثی است.
PRP در پزشکی ورزشی
PRP در پزشکی ورزشی بسیار مورد توجه قرار گرفته است چون در درمان جراحات عضله، استخوان و مفصل ورزشکاران حرفه‌ای به کار برده می‌شود. برخی از ستارگان ورزشی با PRP درمان شده‌اند ازجمله دریافت‌کننده تیم پیتسبورگ استیلرز، هاینز وارد؛ تاکاشی سایتو از تیم لس‌آنجلس داجرز و جوز ریز از تیم نیویورک متس. جراحت همه این ورزشکاران بدون نیاز به جراحی با PRP به‌سرعت بهبود پیدا کرد.
با افزایش استفاده از PRP در پزشکی ورزشی، نگرانی‌ها هم درباره پذیرش بی‌چون‌وچرای آن به‌عنوان «درمان معجزه‌آسا» افزایش یافته است. با وجود اینکه نتایج درمان با PRP معمولاً مثبت است اما هنوز هم کمبود داده‌های علمی بی‌طرفانه حاصل از آزمایش‌های بالینی کنترل‌شده که در آن‌ها درمان PRP با درمان‌های دیگر برای یک عارضه مقایسه می‌شود، حس می‌شود.
PRP در ارتوپدی و تخصص‌های دیگر پزشکی
کاربرد PRP در ارتوپدی، جراحی ایمپلنت دندان و جراحی‌های تخصصی دیگر برای درمان جراحت افزایش یافته است. کاربرد بی‌خطر PRP در جراحی مغز و اعصاب، چشم‌پزشکی، اورولوژی، جراحی قلب، جراحی قفسه سینه، جراحی فک و صورت و جراحی زیبایی مستند شده است. تا زمانی که استفاده از این ماده بخشی از روند درمانی باشد و درباره کارآمدی آن ادعاهای تبلیغاتی صورت نگیرد به تأییدیه سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) نیاز ندارد. آکادمی جراحی ارتوپدی آمریکا (AAOS) در مقاله‌ای اشاره کرده است که با وجود اینکه PRP می‌تواند برای تسریع ترمیم بافت نرم، رسد استخوان و بهبود جراحت ارزشمند باشد اما تحقیقات بیشتری لازم است تا شرایط استفاده از PRP به‌طوری که به لحاظ بالینی قابل توجیه باشد، تعیین شود. AAOS اشاره می‌کند که استفاده از PRP برای همه بیماران مناسب نیست.
تاریخچه PRP
تکنیک‌های تولید پلاسمای غنی‌شده با پلاکت (PRP) و استفاده از آن برای تسریع بهبودی پس از جراحت بافت عمری بیش از 30 سال دارند. در اکثر این سال‌ها، PRP برای بیماران تحت جراحی بستری‌شده در بیمارستان استفاده می‌شود. تحقیقات تطبیقی بزرگ یا معتبر کمی در این زمینه انجام شد. استفاده از PRP به دلیل دشواری‌های فنی تولید PRP به قدرت کافی محدود بود.
پیشرفت‌های تکنولوژیک، آماده‌سازی PRP را تسریع و بهینه کرد و استفاده از PRP در تخصص‌های مختلف جراحی شروع شد. جراحی کاشت مو هم به یکی از حوزه‌های تخصصی استفاده از PRP تبدیل شد.
PRP چگونه تولید می‌شود
پلاکت‌های لازم برای PRP از خون خود بیمار گرفته می‌شوند:
- خون مانند هر روند آزمایشگاهی دیگر با سرنگ از دست بیمار گرفته می‌شود.
- لوله‌های آزمایشگاهی حاوی خون در سانتریفیوژ قرار داده می‌شوند و برای مدتی معین می‌چرخند.
- سانتریفیوژ، سلول‌های قرمز و سفید و پلاکت‌ها را از هم جدا می‌کند به‌طوری که در سطوح مختلف لوله آزمایشگاهی قرار می‌گیرند. پلاسمای خون که سرشار از پلاکت است از سطح متناسب بیرون کشیده می‌شود. پلاسمای غنی‌شده با پلاکت، پلاسمایی است که هر سانتی‌متر مربع آن نسبت به پلاسمای معمولی، 4 تا 8 برابر پلاکت بیشتری داشته باشد. با کمی آماده‌سازی بیشتر، PRP آماده استفاده است.
PRP در کاشت مو
پتانسیل استفاده از PRP برای تسریع بهبودی و رشد مو بعد از کاشت مو را می‌توان در سه دسته طبقه‌بندی کرد:
1- حفظ و افزایش حیات فولیکول مو هنگام کاشت مو و پس از آن
2- تسریع بهبودی و ترمیم بافت پس از کاشت مو
3- حیات بخشیدن به فولیکول‌های خفته مو و تحریک رشد مو
حفظ و افزایش حیات فولیکول مو
در فاصله زمانی که فولیکول‌های مو از ناحیه اهداکننده سر برداشته می‌شوند و در ناحیه دریافت‌کننده کاشته می‌شوند به دلایل مختلف ممکن است آسیب ببینند:
- کمبود آب اگر فولیکول‌های اهداکننده در فاصله زمانی بین برداشت و کاشت به اندازه کافی مرطوب نشوند.
- کمبود اکسیژن و مواد مغذی به دلیل اینکه در فاصله بین برداشت تا کاشت از رگ‌های خونی تغذیه‌کننده خود جدا شده‌اند.
- تغییرات اسیدی/بازی و دما در محیط فولیکول
- ترمیم مجدد عروق وقتی فولیکول‌های اهداکننده در ناحیه دریافت‌کننده کاشته می‌شوند و باید خود را مجدداً منطبق کنند تا رگ خونی جدیدی داشته باشند.
روش رایج برای حفظ حیات فولیکول‌های موی اهداکننده هنگام انتقال این است که آن‌ها را در محلول نگهدارنده که محیط محافظت‌کننده‌ای با دما، تعادل شیمیایی و مواد مغذی مناسب است، نگه دارند. تحقیقی که اخیراً انجام شده نشان می‌دهد که افزودن PRP به محلول نگهدارنده، احتمال حیات فولیکول را هنگام کاشت و پس از آن افزایش می‌دهد و بهبود بافت پس از کاشت و رشد موها در فولیکول‌های کاشته شده را تسریع می‌کند. روشی که برخی محققان توصیه می‌کنند این است که فولیکول‌های موی اهداکننده را دقیقاً قبل از کاشت در PRP فعال‌شده قرار دهید.
محققان گزارش داده‌اند که PRP با تأثیرگذاری فاکتورهای رشد پلاکت بر سلول‌های بنیادی فولیکول مو، رشد موها را از فولیکول‌ها تسریع می‌کند. فاکتورهای رشد پلاکت، سلول‌های بنیادی فولیکول را تحریک می‌کنند تا از حالت خفته به حالت فعال دربیایند تا فرایند تولید مو آغاز شود. با وجود اینکه محققان چنین فعالیتی را گزارش داده‌اند، هیچ ادعای تبلیغاتی مبنی بر کارآمدی PRP در تسریع رشد مو نباید انجام شود چون FDA چنین ادعایی را تأیید نکرده است.
تسریع بهبودی و ترمیم بافت
در فعالیت تسریع بهبودی و ترمیم بافت پس از جراحت جراحی، فاکتورهای رشد موجود در پلاکت‌ها در محل جراحت بافت آزاد شده و روند بهبودی و ترمیم بافت را تسریع می‌کنند. جراحان از فاکتورهای رشد تکی مثل PDGF برای تسریع روند بهبودی جراحت بیماران بستری پس از جراحی استفاده می‌کنند. روش استفاده از PRP برای جراحی سرپایی کاشت مو این‌گونه است که از همه فاکتورهای رشد مرتبط با پلاکت‌ها برای تسریع روند بهبودی، کاهش شکل‌گیری جای زخم و افزایش رشد مو در فولیکول‌های کاشته شده استفاده می‌شود.
روش توصیف‌شده برای استعمال PRP در برش‌های روی سر به‌صورت تزریق ژل PRP درون جراحت هنگام بخیه زدن آن است. پزشکان و محققانی که از این روش استفاده کرده‌اند، تسریع بهبودی در محل کاشت را گزارش داده‌اند. این گزارش‌ها معمولاً موردی یا در تعداد کم است. چنین گزارش‌هایی مطابق با تعریف آزمایشات بالینی که مثلاً در ایالات‌متحده برای اخذ تأییدیه FDA برای استفاده از PRP در کاشت مو با ادعای بی‌خطر و کارآمد بودن لازم است، نمی‌شود. برخی محققان معتقدند که PRP نباید همیشه برای تسریع روند بهبودی در کاشت مو استفاده شود بلکه فقط برای بیمارانی به کار برده شود که از قبل در ناحیه کاشت دارای جراحت یا جای زخم بوده‌اند. محققانی که مخالف استفاده همیشگی از PRP در کاشت مو هستند معتقدند که باید داده‌های بیشتری درباره استفاده از این ماده از آزمایشات بالینی به دست آید.
حیات بخشیدن به فولیکول‌های خفته مو
محققان پس از مشاهده تسریع روند رشد موهای کاشته شده پس از استفاده از PRP، تحقیقی کوچک درباره تأثیر PRP بر فولیکول‌های خفته کاشته نشده انجام دادند. فرضیه این تحقیق این بود که فاکتورهای رشد پلاکت می‌توانند فولیکول‌های خفته را «بیدار کنند» تا تولید موهای جدید آغاز شود. PRP پس از اینکه پوست کمی زخمی شد به کار برده شد که پلاکت‌ها تحریک شوند تا فاکتورهای رشد را در محل جراحت آزاد کنند. طی 4 ماه آینده، رشد و قطر مو افزایش پیدا کرد اما پس از این 4 ماه، سرعت رشد مو کاهش یافت. استفاده از PRP هنوز به‌طور آزمایشی انجام می‌شود . نیازمند تحقیقات بیشتر است.
ایمنی، عوارض و موارد منع استفاده از PRP
PRP به لحاظ ایمونولوژیک خنثی است و خطر واکنش‌های آلرژیک، حساسیتی یا عضو خارجی را ندارد.
در همه مراحل آماده‌سازی و استفاده از PRP باید تکنیک‌های استریل به کار برده شود. تکنیک استریل زمانی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که بیمار دچار بیمار زمینه‌ای و مستعد عفونت باشد.
احتمالاً پس از استفاده از ژل PRP، بیمار برای مدت کوتاهی شاهد التهاب در محل جراحت خواهد بود. این التهاب احتمالاً با آزادسازی فاکتورهای مرتبط با پلاکت در محل جراحت ارتباط دارد.
برخی بیماری‌ها جزو موارد منع استفاده از PRP هستند. بسیاری از این‌ها منع مطلق ندارند چون شرایط برای هر بیمار متفاوت است. بهتر است اگر زمانی درباره استفاده از PRP صحبت شد، این مسئله را با متخصص کاشت مو در میان بگذارید.
آیا PRP مورد تأیید FDA ایالات‌متحده هست؟
استفاده از PRP در ایالات‌متحده به‌عنوان بخشی از فرایند بالینی کاشت مو مانند انتقال خود در طول و پس از جراحی به تأییدیه FDA نیازی ندارد. استفاده از PRP به‌عنوان بخشی از درمان جراحی موضوع قانون‌گذاری FDA نیست.
با این وجود:
- در ایالات‌متحده، دستگاهی که برای آماده‌سازی PRP استفاده می‌شود باید تأییدیه FDA را داشته باشد. سانتریفیوژهایی که برای جداسازی PRP از خون برای مقاصد پزشکی (مثلاً برای کمک به بهبود بافت) استفاده می‌شوند، دستگاه پزشکی تلقی شده و تحت حاکمیت قانون فدرال غذا، دارو و زیبایی هستند. طبق قانون فدرال، تولیدکنندگان دستگاه‌های پزشکی باید قبل از عرضه محصولاتشان به بازار، تأییدیه یا مجوز بگیرند. عدم دریافت تأییدیه یا مجوز قبل از عرضه محصول به بازار، نقض قانون ایالات‌متحده محسوب می‌شود. برای اخذ تأییدیه باید داده‌هایی مبنی بر ایمن و کارآمد بودن دستگاه ارائه شود.
- FDA، PRP را به‌عنوان دارویی که به‌طور اختصاصی برای کاشت مو استفاده شود، تأیید نکرده است. تأییدیه FDA بر اساس شواهد عینی کارآمدی (مثل تسریع روند بهبودی و رشد مو) و ایمنی صادر می‌شود. ادعاهایی که اذعان دارند PRP برای استفاده در کاشت مو «مورد تأیید FDA» است، کذب هستند. ادعاهای تبلیغاتی مبنی بر کارآمدی PRP در افزایش رشد مو، نقض پروتکل FDA در مورد ادعاهای پزشکی است.
استفاده اختصاصی از PRP را در کاشت مو برای تسریع روند بهبودی و رشد مو زمانی می‌توان در نظر گرفت که مثلاً:
- آزمایشان بالینی در ابعاد و استانداردهای مناسب مورد تأیید FDA قرار گیرد.
- نتایج آزمایشات بالینی نشان دهند که به اهداف نهایی کارآمدی و ایمنی رسیده‌اند.
مقدمه: پلاسمای غنی‌شده با پلاکت (PRP)
زنان و مردانی که قصد کاشت مو دارند ابتدا درباره این موضوع تحقیق می‌کنند و یکی از منابع تحقیقاتی آن‌ها هم شبکه جهانی اینترنت است. در تحقیق اینترنتی درباره «کاشت مو» و اصطلاحات مرتبط با آن با ارجاعاتی به «پلاسمای غنی‌شده با پلاکت» یا مخفف آن PRP مواجه خواهید شد که فرایندی است برای تسریع بهبودی و رشد مو پس از کاشت مو. منابع زیادی هم درباره استفاده از PRP در پزشکی ورزشی برای تسریع بهبودی پس از آسیب‌دیدگی پیدا خواهید کرد. برخی مقالات هم ادعاهای عجیب‌وغریبی درباره PRP مطرح می‌کنند.
چگونه PRP در کاشت مو به کار برده می‌شود؟ هدف آن چیست؟ آیا واقعاً تأثیری در بهبودی و رشد بهتر مو پس از جراحی کاشت مو دارد؟
امروزه، کاشت مو معمولاً در یک جلسه کاشت موی وسیع یا در چند جلسه در طول چند هفته یا چند ماه انجام می‌شود. در جلسه کاشت موی وسیع در یک جلسه چندساعته کل جراحی تمام می‌شود (برداشت فولیکول‌های مو از ناحیه اهداکننده در پشت سر بیمار و قرار دادن فولیکول‌های برداشته‌شده در ناحیه دریافت‌کننده روی سر). برای برخی بیماران بر اساس ترجیحاتشان و عواملی مثل بیماری شاید چند جلسه انتخاب بهتری باشد.
در طول 3 تا 6 هفته پس از کاشت، اکثر فولیکول‌های کاشته شده رشد خواهند کرد و در محل جدید موهایی تولید خواهد شد. برخی فولیکول‌های کاشته شده در محیط جدید رشد نخواهند کرد.
اگر درباره راهی تحقیق کنید که بقای فولیکول‌های کاشته شده را افزایش می‌دهد و روند بهبودی را پس از کاشت با حداقل جای زخم تسریع می‌کند به رد پای PRP خواهید رسید. هم‌اکنون مطالعات زیادی درباره استفاده از PRP در پزشکی ورزشی، جراحی ارتوپدی و جراحی دندان‌پزشکی و تعدادی از تخصص‌های پزشکی و جراحی دیگر وجود دارد که نشان می‌دهد PRP روند بهبودی و ترمیم بافت را پس از جراحی یا جراحت تسریع می‌کند.
تحقیق درباره PRP بهتر است با نگاهی به پلاکت‌ها، عنصر اصلی پلاسمای غنی‌شده با پلاکت شروع شود.
پلاکت چیست؟
پلاکت‌ها در کنار سلول‌های سفید و قرمز، یکی از اجزای بیولوژیک خون هستند. پلاکت‌ها برخلاف سلول‌های قرمز و سفید، هسته ندارند پس نمی‌توان آن‌ها را «سلول» نامید. آن‌ها تا حدی از سلول‌های قرمز و سفید کوچک‌تر هستند.
پلاکت‌ها احتمالاً بیشتر به‌عنوان اجزای سیستم انعقاد خون شناخته می‌شوند. وقتی جراحت موجب پاره شدن رگ خون و موجب خونریزی می‌شود، پلاکت‌ها به‌سرعت فعال می‌شوند و با کمک به تشکیل لخته، جریان خون را بند می‌آورند. پلاکت‌ها به دو روش در تشکیل لخته خون نقش دارند: (1) مشارکت در رهاسازی آبشاری از عوامل شیمیایی ضروری برای روند شکل‌گیری لخته و (2) تغییر شکل و پیوستن به یکدیگر برای مسدود کردن محل خونریزی با ساختن مانع فیزیکی در برابر جریان خون. این مانع فیزیکی متشکل از پلاکت‌های به‌هم‌پیوسته و رشته‌های فیبر هموستاتیک به نام فیبرین است.
اما پلاکت‌ها عملکردی فراتر از سربازان خط مقدم برای واکنش به جراحت دارای خونریزی دارند. هر پلاکت، مخزن بیوشیمیایی مولکول‌های فاکتور رشد، سیگنال دهنده و تنظیم‌کننده است که در بهبود و بازسازی بافت علاوه بر واکنش اضطراری به جراحت مشارکت دارد. مولکول‌های فاکتور رشد که با پلاکت‌ها در ارتباط هستند عبارتند از:
- فاکتور رشد مشتق از پلاکت (PDGF) – تسریع رشد رگ خونی، تکثیر سلولی، شکل‌گیری پوست
- فاکتور رشد تغییردهنده بتا (TGF-b) – تسریع رشد ماتریس بین سلول‌ها، متابولیسم استخوان
- فاکتور رشد اندوتلیال عروقی (VEGF) – تسریع شکل‌گیری رگ خونی
- فاکتور رشد اپیدرمی (EGF) – تسریع رشد و دگرگونی سلولی، شکل‌گیری رگ خونی، شکل‌گیری کلاژن
- فاکتور رشد فیبروبلاست-2 (FGF-2) – تسریع رشد سلول‌های تخصصی، شکل‌گیری رگ خونی
- فاکتور رشد شبه انسولین (IGF) – تنظیم‌کننده فیزیولوژی نرمال در تقریباً همه انواع سلول‌های بدن
همه این فاکتورهای رشد شروع‌کننده و تسریع‌کننده فرایند فیزیولوژیکی هستند که با بهبودی بافت و سلامت پس از جراحت در ارتباط است. فاکتورهای رشد در فرایندهای فیزیولوژیک نرمال مثل شکل‌گیری رگ خونی هم دخیل هستند.
علت استفاده از PRP در جراحی، افزایش مصنوعی تعداد پلاکت‌ها در محل جراحی است تا مخزن فاکتورهای رشد در پلاکت‌ها موجب تسریع بهبودی، ترمیم و سلامت بافت شود.
PRP چیست؟
PRP، پلاسمای خون است که حاوی پلاکت‌هایی است که غلظت آن‌ها چندین برابر غلظت طبیعی آن‌ها در خون است. PRPف «اتولوگ» است یعنی از بدن خود بیمار گرفته می‌شود. این پروسه شبیه به اهدای خون بیمار قبل از جراحی است تا اگر همگام جراحی به خون نیاز داشت به‌جای استفاده از خون موجود در بانک خون بیمارستان از خون خودش استفاده شود. نمونه دیگر، پیوند پوست خود بیمار برای جراحی پلاستیک است. چون PRP اتولوگ است، احتمال واکنش ایمونولوژیک و پس زدن عضو خارجی وجود ندارد. PRP به لحاظ ایمونولوژیک خنثی است.
PRP در پزشکی ورزشی
PRP در پزشکی ورزشی بسیار مورد توجه قرار گرفته است چون در درمان جراحات عضله، استخوان و مفصل ورزشکاران حرفه‌ای به کار برده می‌شود. برخی از ستارگان ورزشی با PRP درمان شده‌اند ازجمله دریافت‌کننده تیم پیتسبورگ استیلرز، هاینز وارد؛ تاکاشی سایتو از تیم لس‌آنجلس داجرز و جوز ریز از تیم نیویورک متس. جراحت همه این ورزشکاران بدون نیاز به جراحی با PRP به‌سرعت بهبود پیدا کرد.
با افزایش استفاده از PRP در پزشکی ورزشی، نگرانی‌ها هم درباره پذیرش بی‌چون‌وچرای آن به‌عنوان «درمان معجزه‌آسا» افزایش یافته است. با وجود اینکه نتایج درمان با PRP معمولاً مثبت است اما هنوز هم کمبود داده‌های علمی بی‌طرفانه حاصل از آزمایش‌های بالینی کنترل‌شده که در آن‌ها درمان PRP با درمان‌های دیگر برای یک عارضه مقایسه می‌شود، حس می‌شود.
PRP در ارتوپدی و تخصص‌های دیگر پزشکی
کاربرد PRP در ارتوپدی، جراحی ایمپلنت دندان و جراحی‌های تخصصی دیگر برای درمان جراحت افزایش یافته است. کاربرد بی‌خطر PRP در جراحی مغز و اعصاب، چشم‌پزشکی، اورولوژی، جراحی قلب، جراحی قفسه سینه، جراحی فک و صورت و جراحی زیبایی مستند شده است. تا زمانی که استفاده از این ماده بخشی از روند درمانی باشد و درباره کارآمدی آن ادعاهای تبلیغاتی صورت نگیرد به تأییدیه سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) نیاز ندارد. آکادمی جراحی ارتوپدی آمریکا (AAOS) در مقاله‌ای اشاره کرده است که با وجود اینکه PRP می‌تواند برای تسریع ترمیم بافت نرم، رسد استخوان و بهبود جراحت ارزشمند باشد اما تحقیقات بیشتری لازم است تا شرایط استفاده از PRP به‌طوری که به لحاظ بالینی قابل توجیه باشد، تعیین شود. AAOS اشاره می‌کند که استفاده از PRP برای همه بیماران مناسب نیست.
تاریخچه PRP
تکنیک‌های تولید پلاسمای غنی‌شده با پلاکت (PRP) و استفاده از آن برای تسریع بهبودی پس از جراحت بافت عمری بیش از 30 سال دارند. در اکثر این سال‌ها، PRP برای بیماران تحت جراحی بستری‌شده در بیمارستان استفاده می‌شود. تحقیقات تطبیقی بزرگ یا معتبر کمی در این زمینه انجام شد. استفاده از PRP به دلیل دشواری‌های فنی تولید PRP به قدرت کافی محدود بود.
پیشرفت‌های تکنولوژیک، آماده‌سازی PRP را تسریع و بهینه کرد و استفاده از PRP در تخصص‌های مختلف جراحی شروع شد. جراحی کاشت مو هم به یکی از حوزه‌های تخصصی استفاده از PRP تبدیل شد.
PRP چگونه تولید می‌شود
پلاکت‌های لازم برای PRP از خون خود بیمار گرفته می‌شوند:
- خون مانند هر روند آزمایشگاهی دیگر با سرنگ از دست بیمار گرفته می‌شود.
- لوله‌های آزمایشگاهی حاوی خون در سانتریفیوژ قرار داده می‌شوند و برای مدتی معین می‌چرخند.
- سانتریفیوژ، سلول‌های قرمز و سفید و پلاکت‌ها را از هم جدا می‌کند به‌طوری که در سطوح مختلف لوله آزمایشگاهی قرار می‌گیرند. پلاسمای خون که سرشار از پلاکت است از سطح متناسب بیرون کشیده می‌شود. پلاسمای غنی‌شده با پلاکت، پلاسمایی است که هر سانتی‌متر مربع آن نسبت به پلاسمای معمولی، 4 تا 8 برابر پلاکت بیشتری داشته باشد. با کمی آماده‌سازی بیشتر، PRP آماده استفاده است.
PRP در کاشت مو
پتانسیل استفاده از PRP برای تسریع بهبودی و رشد مو بعد از کاشت مو را می‌توان در سه دسته طبقه‌بندی کرد:
1- حفظ و افزایش حیات فولیکول مو هنگام کاشت مو و پس از آن
2- تسریع بهبودی و ترمیم بافت پس از کاشت مو
3- حیات بخشیدن به فولیکول‌های خفته مو و تحریک رشد مو
حفظ و افزایش حیات فولیکول مو
در فاصله زمانی که فولیکول‌های مو از ناحیه اهداکننده سر برداشته می‌شوند و در ناحیه دریافت‌کننده کاشته می‌شوند به دلایل مختلف ممکن است آسیب ببینند:
- کمبود آب اگر فولیکول‌های اهداکننده در فاصله زمانی بین برداشت و کاشت به اندازه کافی مرطوب نشوند.
- کمبود اکسیژن و مواد مغذی به دلیل اینکه در فاصله بین برداشت تا کاشت از رگ‌های خونی تغذیه‌کننده خود جدا شده‌اند.
- تغییرات اسیدی/بازی و دما در محیط فولیکول
- ترمیم مجدد عروق وقتی فولیکول‌های اهداکننده در ناحیه دریافت‌کننده کاشته می‌شوند و باید خود را مجدداً منطبق کنند تا رگ خونی جدیدی داشته باشند.
روش رایج برای حفظ حیات فولیکول‌های موی اهداکننده هنگام انتقال این است که آن‌ها را در محلول نگهدارنده که محیط محافظت‌کننده‌ای با دما، تعادل شیمیایی و مواد مغذی مناسب است، نگه دارند. تحقیقی که اخیراً انجام شده نشان می‌دهد که افزودن PRP به محلول نگهدارنده، احتمال حیات فولیکول را هنگام کاشت و پس از آن افزایش می‌دهد و بهبود بافت پس از کاشت و رشد موها در فولیکول‌های کاشته شده را تسریع می‌کند. روشی که برخی محققان توصیه می‌کنند این است که فولیکول‌های موی اهداکننده را دقیقاً قبل از کاشت در PRP فعال‌شده قرار دهید.
محققان گزارش داده‌اند که PRP با تأثیرگذاری فاکتورهای رشد پلاکت بر سلول‌های بنیادی فولیکول مو، رشد موها را از فولیکول‌ها تسریع می‌کند. فاکتورهای رشد پلاکت، سلول‌های بنیادی فولیکول را تحریک می‌کنند تا از حالت خفته به حالت فعال دربیایند تا فرایند تولید مو آغاز شود. با وجود اینکه محققان چنین فعالیتی را گزارش داده‌اند، هیچ ادعای تبلیغاتی مبنی بر کارآمدی PRP در تسریع رشد مو نباید انجام شود چون FDA چنین ادعایی را تأیید نکرده است.
تسریع بهبودی و ترمیم بافت
در فعالیت تسریع بهبودی و ترمیم بافت پس از جراحت جراحی، فاکتورهای رشد موجود در پلاکت‌ها در محل جراحت بافت آزاد شده و روند بهبودی و ترمیم بافت را تسریع می‌کنند. جراحان از فاکتورهای رشد تکی مثل PDGF برای تسریع روند بهبودی جراحت بیماران بستری پس از جراحی استفاده می‌کنند. روش استفاده از PRP برای جراحی سرپایی کاشت مو این‌گونه است که از همه فاکتورهای رشد مرتبط با پلاکت‌ها برای تسریع روند بهبودی، کاهش شکل‌گیری جای زخم و افزایش رشد مو در فولیکول‌های کاشته شده استفاده می‌شود.
روش توصیف‌شده برای استعمال PRP در برش‌های روی سر به‌صورت تزریق ژل PRP درون جراحت هنگام بخیه زدن آن است. پزشکان و محققانی که از این روش استفاده کرده‌اند، تسریع بهبودی در محل کاشت را گزارش داده‌اند. این گزارش‌ها معمولاً موردی یا در تعداد کم است. چنین گزارش‌هایی مطابق با تعریف آزمایشات بالینی که مثلاً در ایالات‌متحده برای اخذ تأییدیه FDA برای استفاده از PRP در کاشت مو با ادعای بی‌خطر و کارآمد بودن لازم است، نمی‌شود. برخی محققان معتقدند که PRP نباید همیشه برای تسریع روند بهبودی در کاشت مو استفاده شود بلکه فقط برای بیمارانی به کار برده شود که از قبل در ناحیه کاشت دارای جراحت یا جای زخم بوده‌اند. محققانی که مخالف استفاده همیشگی از PRP در کاشت مو هستند معتقدند که باید داده‌های بیشتری درباره استفاده از این ماده از آزمایشات بالینی به دست آید.
حیات بخشیدن به فولیکول‌های خفته مو
محققان پس از مشاهده تسریع روند رشد موهای کاشته شده پس از استفاده از PRP، تحقیقی کوچک درباره تأثیر PRP بر فولیکول‌های خفته کاشته نشده انجام دادند. فرضیه این تحقیق این بود که فاکتورهای رشد پلاکت می‌توانند فولیکول‌های خفته را «بیدار کنند» تا تولید موهای جدید آغاز شود. PRP پس از اینکه پوست کمی زخمی شد به کار برده شد که پلاکت‌ها تحریک شوند تا فاکتورهای رشد را در محل جراحت آزاد کنند. طی 4 ماه آینده، رشد و قطر مو افزایش پیدا کرد اما پس از این 4 ماه، سرعت رشد مو کاهش یافت. استفاده از PRP هنوز به‌طور آزمایشی انجام می‌شود . نیازمند تحقیقات بیشتر است.
ایمنی، عوارض و موارد منع استفاده از PRP
PRP به لحاظ ایمونولوژیک خنثی است و خطر واکنش‌های آلرژیک، حساسیتی یا عضو خارجی را ندارد.
در همه مراحل آماده‌سازی و استفاده از PRP باید تکنیک‌های استریل به کار برده شود. تکنیک استریل زمانی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند که بیمار دچار بیمار زمینه‌ای و مستعد عفونت باشد.
احتمالاً پس از استفاده از ژل PRP، بیمار برای مدت کوتاهی شاهد التهاب در محل جراحت خواهد بود. این التهاب احتمالاً با آزادسازی فاکتورهای مرتبط با پلاکت در محل جراحت ارتباط دارد.
برخی بیماری‌ها جزو موارد منع استفاده از PRP هستند. بسیاری از این‌ها منع مطلق ندارند چون شرایط برای هر بیمار متفاوت است. بهتر است اگر زمانی درباره استفاده از PRP صحبت شد، این مسئله را با متخصص کاشت مو در میان بگذارید.
آیا PRP مورد تأیید FDA ایالات‌متحده هست؟
استفاده از PRP در ایالات‌متحده به‌عنوان بخشی از فرایند بالینی کاشت مو مانند انتقال خود در طول و پس از جراحی به تأییدیه FDA نیازی ندارد. استفاده از PRP به‌عنوان بخشی از درمان جراحی موضوع قانون‌گذاری FDA نیست.
با این وجود:
- در ایالات‌متحده، دستگاهی که برای آماده‌سازی PRP استفاده می‌شود باید تأییدیه FDA را داشته باشد. سانتریفیوژهایی که برای جداسازی PRP از خون برای مقاصد پزشکی (مثلاً برای کمک به بهبود بافت) استفاده می‌شوند، دستگاه پزشکی تلقی شده و تحت حاکمیت قانون فدرال غذا، دارو و زیبایی هستند. طبق قانون فدرال، تولیدکنندگان دستگاه‌های پزشکی باید قبل از عرضه محصولاتشان به بازار، تأییدیه یا مجوز بگیرند. عدم دریافت تأییدیه یا مجوز قبل از عرضه محصول به بازار، نقض قانون ایالات‌متحده محسوب می‌شود. برای اخذ تأییدیه باید داده‌هایی مبنی بر ایمن و کارآمد بودن دستگاه ارائه شود.
- FDA، PRP را به‌عنوان دارویی که به‌طور اختصاصی برای کاشت مو استفاده شود، تأیید نکرده است. تأییدیه FDA بر اساس شواهد عینی کارآمدی (مثل تسریع روند بهبودی و رشد مو) و ایمنی صادر می‌شود. ادعاهایی که اذعان دارند PRP برای استفاده در کاشت مو «مورد تأیید FDA» است، کذب هستند. ادعاهای تبلیغاتی مبنی بر کارآمدی PRP در افزایش رشد مو، نقض پروتکل FDA در مورد ادعاهای پزشکی است.
استفاده اختصاصی از PRP را در کاشت مو برای تسریع روند بهبودی و رشد مو زمانی می‌توان در نظر گرفت که مثلاً:
- آزمایشان بالینی در ابعاد و استانداردهای مناسب مورد تأیید FDA قرار گیرد.
- نتایج آزمایشات بالینی نشان دهند که به اهداف نهایی کارآمدی و ایمنی رسیده‌اند.
دستگاه و بستهبندی پیلو پک در صنعت پلاستیک